Пажар!

Au feu !

Ад 10 мая 1931 года ў Мадрыдзе, Кордаве, Севільі, Більбаа, Алікантэ, Малазе, Гранадзе, Валенсіі, Альхесірасе, Сан-Роке, Ла-Лінэа, Кадысе, Аркас-дэ-ла-Франтэры, Уэльве, Бадахасе, Хэрэсе, Альмерыі, Мурсіі, Хіхоне, Тэруэле, Сантандэры, Ла-Каруньі, Санта-Фэ і г. д. натоўп падпальваў касцёлы, кляштары, рэлігійныя ўніверсітэты, знішчаючы тамтэйшыя статуі і карціны, спусташаючы рэдакцыі каталіцкіх часопісаў, ганячы святароў, што разам з манахамі і манашкамі спехам бяжалі за мяжу. Сто пяць будынкаў, ужо адданых агню, не стрымаюць гэты пажар. Проціпаставіўшы ўсім вогнішчам, якія калісьці раздзімала іспанскае духавенства, яркае матэрыялістычнае святло палымнеючых цэркваў, масы адшукаюць ў іхніх скарбніцах золата, неабходнае ім для ўзброенай барацьбы і пераўтварэння Рэвалюцыі буржуазнай у Рэвалюцыю пралетарскую. Напрыклад, сума ў 25 мільёнаў песэт, абʼяўленая праз публічную падпіску для аднаўлення Сабора Б.-М. дэль Пілар у Сарагосе, сабраная ўжо напалову: то накіруйце гэтыя грошы на патрэбы Рэвалюцыі і разбурыце нарэшце гэты храм, дзе стагоддзямі вобраз святой нявінніцы памагаў эксплуатаваць мільёны людзей! Царква, якая яшчэ стаіць, святар, які яшчэ адпраўляе службу, аднолькава пагражаюць будучыні Рэвалюцыі.

Вынішчыць рэлігію любымі шляхамі, сцерці ўшчэнт парэшткі тых помнікаў цемнаты, дзе людзі поўзалі на каленях, зніштожыць сімвалы, якія дарэмна спрабуюць выратаваць ад народнага гневу пад маркай нейкай мастацкай каштоўнасці, прагнаць набожную набрыдзь нават з самых зацішных ейных закуткоў — вось да чаго, карыстаючыся ўласнымі сродкамі і простым разуменнем рэвалюцыйных задач, імкнуліся грамады ў Мадрыдзе, Севільі, Алікантэ і г. д. Калі гаворка ідзе пра рэлігію, пра Бога-пудзіла, пра паразітаў малітвы, пра настаўнікаў пакорлівасці, адзіным адказам ёсць гвалт; усё іншае ўпадабляецца змове з незлічонай хрысціянскай навалай, якую трэба выгубіць раз і назаўсёды.

Тое, што цягам стагоддзяў служыла іх Каталіцкім Вялікасцям апорай і падмогай, сёння робіцца ахвярай прыўлеснага полымя, чые языкі, спадзяемся, заспеюць усе саборы і ўсе манастыры Іспаніі і ўсяго свету. У Савецкім Саюзе, дзе ўжо ўзарваныя сотні цэркваў, культавыя будынкі перарабляюць на працоўныя клубы, бульбасховішчы, музеі атэізму. Рэвалюцыйныя масы Іспаніі безадкладна ўзяліся і за саміх святароў, якія нароўні з паліцыяй і арміяй паўсюдна стаяць на варце капіталізму. Аднак калі буржуазная Рэспубліка перш за ўсё паклапацілася пра тое, каб каталіцтва засталося дзяржаўнай рэлігіяй, то наступным ейным рашэннем было зламаць тых, хто цвёрда вырашыў зрынуць старыя святыні. Дэмаршы апостальскага нунцыя перад урадам Алькала Саморы даказваюць, што і рэспубліканцы, і сацыялісты цяпер у веданні Папы. Паспешныя суды ўжо ставяць да сцяны камуністаў-іканаборцаў. Баязлівыя буржуа не кінуць клапаціцца пра духавенства на сваіх землях, бо ўслед за падзелам царкоўнай маёмасці можа настаць толькі падзел свецкай. Буржуа маюць патрэбу ў святарах, каб падтрымліваць парадак прыватнай уласнасці і наёмнага рабства. Яны не здатныя падзяліць царкву і дзяржаву. На гэта здольны толькі тэрор народных мас: толькі ўзброены і арганізаваны пралетарыят зможа вынесці прысуд банкірам і прамыслоўцам, што мёртвай хваткай ўхапіліся за чорныя падраснікі духавенства. Антырэлігійны фронт — найважнейшы фронт на цяперашнім этапе Іспанскай Рэвалюцыі.

Узмацненне антырэлігійнай барацьбы ў Францыі стане падтрымкай Рэвалюцыі ў Іспаніі. Французскія атэісты, вы не пацерпіце, каб рэлігійным суполкам, што ўцяклі ад Рэвалюцыі, было дазволена асталявацца на французскай тэрыторыі, у імя абсалютна памылковага права прыстанішча і насуперак абвешчанаму ў 1905 годзе падзелу царквы і дзяржавы. Хопіць з нас ганебных шэсцяў, якімі сустрэлі ў Парыжы караля Альфонса. З апантанасцю, годнай асляпляльных іскрыстых слупоў па-над Пірэнеямі, дамагайцеся высылкі царкоўнікаў назад, да самай мяжы, дзе на іх у скорым часе маюць чакаць суды грамадскага паратунку. Гэтаксама дамагайцеся вяртання дадому мярзотнікаў-арыстакратаў разам з іхнімі спавядальнікамі, правы суд над якімі маюць учыніць іх учорашнія рабы, іх адвечныя ахвяры. Вашы патрабаванні салідарнасці са збройным чынам працоўных і сялян у Іспаніі маюць стаць новым этапам вашага змагання за захоп улады ў Францыі пралетарыятам, бо яму аднаму наканавана сцерці Бога з зямлі.

Напісаная ў маі 1931, лістоўка Пажар! ёсць адным са шматлікіх прыкладаў не толькі мастацкай, але і палітычнай актыўнасці сюррэалісцкай групы. Аўтарамі тэксту выступілі Луі Арагон і Андрэ Цір’ён. Непасрэднай падставай для яго напісання стала хваля падпалаў касцёлаў і кляштараў па ўсёй Іспаніі групамі левых рэвалюцыянераў, якая разгарнулася праз месяц пасля звяржэння манархіі і ўсталявання Другой іспанскай рэспублікі.

Нягледзячы на выкарыстанне пэўных штампаў савецкай антыклерыкальнай рыторыкі (абодва аўтары былі вядомымі прыхільнікамі палітычнага кірунку СССР), лістоўка дэманструе аўтэнтычнае, супольна прынятае яшчэ ў 1920-я гады стаўленне сюррэалістаў да рэлігіі. Цалкам падзяляючы каштоўнасці Рэвалюцыі, сюррэалісты безапеляцыйна асуджаюць як шматлікія спробы вяртання да статус-кво (прыкладам — пазіцыя Алькала Саморы, прэм’ер-міністра, а затым і прэзідэнта буржуазнай Рэспублікі), так і крывадушна-прімірэнчыя заклікі да цярпімасці (прыкладам — пазіцыя Поля Думэра, прэзідэнта Францыі ад чэрвеня 1931, чыя цытата ўжыта ў якасці іранічнага эпіграфа).

Дэкларацыю варта чытаць не толькі як палітычны жэст, але і як выразна артыкуляваную эстэтычную заяву. Канец хрысціянскай эры, абвешчаны сюррэалістамі яшчэ ў 1925, мусіў стаць для заходняга грамадства і канцом капіталізму, а разам з ім і любых форм прыгнёту. Вынішчэнне любых праяў рэлігіі, на думку сюррэалістаў, ёсць неабходным чыннікам вызвалення чалавечай свядомасці, а як вынік — і абсалютнай свабоды творчасці.