Луіс Бунюэль
Пах святасці

Luis Buñuel

Olor de santidad

Я знаходзіўся ў заснежаным садзе манастыра. З суседняга кляштара за мной цікаваў манах ордэна Святога Бенедыкта, трымаючы на ланцугу вялікага чырвонага мастыфа. Я адчуў, што брат-бенедыктынец хоча спусціць яго на мяне, таму я са страху пачаў танчыць на снезе. Спачатку асцярожна. Потым, па меры таго як расла нянавісць у вачах майго гледача — з шалам, як вар’ят, як апантаны. Уся мая кроў прыліла да галавы, заслаўшы вочы чырвоным, такім жа чырвоным, як і мастыф. Урэшце, брат знік, а снег растаў. Праз вымытыя ў веснавым святле палеткі ішла цяпер мая сястра, апранутая ў белае, і несла галубку любові ва ўзнятых руках. Быў роўна поўдзень, момант, калі ўсе святары зямлі ўзнімаюць аплатку над палеткамі.

Я сустрэў сястру з распрасцёртымі рукамі, поўнасцю свабодны, сярод белай і велічнай цішыні прычасця.

Баран за 125 песет
кучаравы тлусты свойскі як жывот
жанчыны за 150 песет
Хлябы галоты
можна замясіць з гэтага жывата
і запячы на агні вялікіх пальцаў

Калі мы складаем вялікія пальцы ў крыжык
узнаўляецца пакутніцтва Святога Варфаламея
які як высветлілася быў фаўнам
ці членам
які курчыўся перад крыжом.

Святы Варфаламей і фаўн танчылі калі
камяні выстрэльвалі з зямлі
нібы пацалункі кінутыя кончыкамі пальцаў
Калі ён памёр яго з’елі вясёлыя мурашы
якія насамрэч не былі мурашамі
а толькі ціхімі баядэркамі.

З магілы Святога Варфаламея
вылазіць колас палаючага мяса
за кожны пацалунак які б ён мог але не захацеў скрасці.

Хтосьці штурхнуў мяне насмерць. Я заслізгацеў па галавакружнай лёдавай горцы з галавакружнай хуткасцю. З матэматычным паскарэннем. Міжпланетным. Расцягнуты пад вуглом 45° з адчуваннем, што я пераўтварыўся ў адну з тых шруб, якія вырываюцца з зорак і імчацца з хуткасцю мільён абаротаў у секунду. Суцэльны вір: абароты, шыпенне, крыкі, стрэлы, страўнік падняўся да горла, воклічы натоўпу, слава, спыненне, страх, холад.

Я разаб’юся! Я разаб’юся!
Але я так ніколі і не дасягаў канца свайго падзення. Кожны раз я адчуваў сябе ўсё больш і больш неўтаймаванай горкай у іншай горцы.
Вярчэнне круцёлкі эннай велічыні.
Зніжэнне слупка тэрмометра.
Холад мільёнаў зорак працінае кончык майго носа.
Ад перабольшанай гравітацыі я разрагатаўся.
Давай! Давай! — крычаў мне натоўп, часам нястрымны.

Стагоддзі былі секундамі на той горцы, лінеенай, як маўзер.
Калі я ўжо страціў надзею знайсці спакой, адбыўся жахлівы выбух. Гэта была планета Сатурн, якая ўзарвалася ў трамваі, поўным дзяцей.

Раптам я адчуў экватарыяльную млявасць. Мантыя з гарнастая, з любоўю накінутая мне на плечы. Супакаенне ўсіх маіх вантробаў, якія дагэтуль былі ў напружанні. Дрымотнасць. Рука або крыло апусціліся мне на лоб. І старажытны голас прамовіў: Цяпер ты можаш памерці.

Лужыны ўтваралі абезгалоўленае даміно з будынкаў, адзін з якіх — вежа, пра якую мне распавядалі ў дзяцінстве, з адзіным акном, такім высокім, як вочы маці, калі яна схіляецца над калыскай.

Побач з дзвярыма вісіць шыбенік, які гайдаецца над безданню, акружанай вечнасцю, і лямантуе ад прасторы. Гэта Я. Гэта мой шкілет, ад якога засталіся толькі вочы. Як толькі яны мне пасміхнуцца, як толькі яны скоса паглядзяць на мяне, як толькі ЯНЫ З’ЯДУЦЬ КРОШКУ ХЛЕБА ЎНУТРЫ МАЙГО МОЗГА. Акно адчыняецца, з’яўляецца дама, якая глянцуе свае пазногці. Калі яна лічыць іх дастаткова завостранымі, яна вырывае мне вочы і выкідае на вуліцу.

Застаюцца толькі мае вачніцы без позірку, без жаданняў, без мора, без птушанятаў, без анічога;

Медсястра падыходзіць і садзіцца за столік кавярні побач са мной. Яна разгортвае газету за 1856 год і з хваляваннем у голасе чытае:

Калі салдаты Напалеона ўвайшлі ў Сарагосу ў ПАСКУДНУЮ САРАГОСУ, яны не адшукалі нічога, акрамя ветру на пустэльных вуліцах. Толькі вочы Луіса Бунюэля квакалі ў лужыне. Салдаты Напалеона дакончылі іх штыкамі.

Плезіязаўр спаў між маіх вачэй
пакуль музыка дагарала ў лямпе
і краявід адчуваў палкасць Трыстана і Ізольды.

Тваё цела ўклалася на маім,
як рука ўкладаецца на тым, што хоча схаваць;
з садранай скурай,
ты мне паказала свае драўляныя цягліцы
і букеты юру,
якія можна было б зрабіць з тваіх вен,

Чуўся галоп зуброў у перыяд гону
у нашым валоссі, трапяткім, нібы лісце ў садзе;
усе любоўныя дыялогі падобныя адзін да аднаго,
усе яны маюць ідыёцкія акорды,
але грудзі сціскаюцца
музыкай старажытных успамінаў;
пасля прыходзіць малітва і вецер,
вецер, які тчэ гукі на вастрыі
салодкасці крыві,
выцця, што стала плоццю.

Якія спадзевы, якія жаданні разбітых мораў,
ператвораных у нікель,
або ва ўсеагульную песню пра тое, што магло б стаць трагедыяй,
народзяцца, як птушкі з нашых сцятых вуснаў,
пакуль смерць уваходзіць у нас праз ногі?

Працягненая, нібы мост з каменных пацалункаў, прабіла першая.
Другая праляцела, скрыжаваўшы рукі на грудзях.
Трэцюю можна было пачуць далей за смерць.
Чацвёртая ўжо дрыжэла ад світання.
Пятая накрэсліла цыркулем круг-перадатчык дня.

А шостай пачуліся званочкі альпійскіх коз,
якіх манахі вялі да алтара.

У гэтых празмерна кранальных тэкстах Луіс Бунюэль звяртаецца да ўласных ўспамінаў і падсумоўвае свае каштоўнасці. Вершы, сабраныя ў падборцы, у вялікай ступені аўтабіяграфічныя: паэт звяртаецца да свайго да-сюррэалісцкага досведу, да дзяцінства і падлецтва. Бунюэль нарадзіўся ў 1900 годзе, а калі яму споўнілася 3 гады, ягоная сям’я пераехала ў Сарагосу. З 1908 года ён 7 гадоў вучыўся ў езуіцкім калегіуме, што аказала неймаверны ўплыў на светапогляд Бунюэля і ягоную непрыязнасць да каталіцызму. У 1917 годзе ён паступіў у Мадрыдскі ўнівэрсітэт, дзе пачалася новая глава ягонага жыцця, бо менавіта там ён пазнаёміўся з Сальвадорам Далі і Федэрыка Гарсія Лоркам.

Ніткай скрозь гэтыя тэксты праходзяць вобразы-ўспаміны: абрыдлая Сарагоса, хрысціянскія алюзіі, дысцыпліна кляштараў, светлае каханне (першай дзяўчынай Бунюэля была Конча Мэндэс, з якой ён пазнаёміўся, калі яму было 16 гадоў). У гэтых тэкстах паэт дастае гэтыя досведы з падсвядомага, намагаючыся ці перасабраць іх, ці адмовіцца ад іх. Пры гэтым ужо не адчуваецца дураслівасці і кпінаў, хутчэй настальгія, экзістэнцыяльная глыбіня і разважлівасць. Акром гэтага, тут яскрава праступаюць асноўныя каштоўнасці Бунюэля, якія праяўляюцца ў адносінах паміж любоўю, смерцю і свабодай. Сімвал птушкі сапраўды пералятае з аднаго тэкста ў іншы; птушка Бунюэля нібы надзея, што сусвет чакае рэвалюцыя кахання.